साहित्यचोर कसा पकडायचा?

         चारेक महिन्यापूर्वी मला माझीच एक कविता कुणीतरी फोरवर्ड केली. तीही २००७ मध्ये लिहिलेली. अजूनही त्या पोस्टवर २८००० पेक्षा जास्त लाईक्स, ४००० कमेंट्स आणि हजारो शेअर्स होत आहेत. ज्यांनी ती फेसबुक वर पोस्ट केली त्यांनाही ती अशीच कुणीतरी पाठवलेली Whats App वरून. लोकांचे असे प्रतिसाद पाहून, दोन वर्षं बंद असलेलं माझं लिखाण पुन्हा सुरु झालं. पहिल्या पंधरा दिवसात मी अजून एक कविता लिहिली, 'संसार म्हणजे चालायचंच' ! ती  माझ्या ब्लॉग, फेसबुक पेज आणि माझ्या Whats App वरील मित्र मैत्रीणीना पाठवली माझ्या नावासकट. पण तरीही तीन दिवसांच्या आत तीच कविता निनावी फिरायला सुरुवात झाली होती. मध्ये फेसबुक वर ती कविता 'माझे पान' नावाच्या पेज वर निनावी दिसली ज्याला ८००० पेक्षा जास्त लाईक्स होते. त्यानंतर मी माझ्या कविता फेसबुक वर टाकताना एका इमेज वर पब्लिश करू लागले. पण माझ्या ब्लॉग  वर अजूनही टेक्स्ट च होते.

          हे सगळं सांगायचं कारण म्हणजे माझी नवीन कविता 'मिडलक्लास' पुन्हा एकदा सगळीकडे निनावी फिरताना दिसत आहे. ती मी मागच्या आठवड्यात लिहिली आणि चार दिवसात ती Whats App वर आली. आता कुणी म्हणेल की हीला स्वत:चे कौतुक सांगायचे असेल. पण पुढे मला बरेच मुद्दे बोलायचे आहेत आणि कदाचित नक्की काय केले की हा त्रास सुटेल हा पण प्रश्न विचारायचा आहे. कवितेचे टेक्स्ट फक्त आता माझ्या ब्लॉग आणि मायबोली वरच टाकले होते. मला माझा ब्लोग फीड जिथे जातो, 'ब्लोग कट्टा' सारख्या साईट वरून अशा कुणाच्या तरी हातात जात आहे जिथे लोक जनरिक कविता दिसल्या की कॉपी करून पुढे पाठवतात. बरं, चोरी करता ठीक, पण पुढे जाऊन ते माझं नाव काढून टाकूनच पुढे पाठवत आहेत. खरं सांगू का, मला माझ्या कविता अजिबात भारी वाटत नाहीत. उलट चोरी करणाऱ्या लोकांवर किती वाईट दिवस आले आहेत याचे मला वाईट वाटते. असो, माझे काही मुद्दे जे गेल्या चार महिन्यापासून डोक्यात आहेत, ते इथे मांडतेय: 

१. तुम्हाला अशा रोज अनेक कविता येत असतील, त्या खाली कुणाचे नाव आहे हे कधी कुणी पाहिलंय? बहुतेक वेळा ते नसतंच. या लोकांना नाव काढून टाकण्यात काय मिळत असेल? मला स्वत:ला अशा अनेक कविता आल्या आहेत ज्यात कवीचे नाव नाहीये. म्हणजे मी सोडून अनेक लोकांच्या साहित्याची चोरी होत आहे. मध्ये 'रसप' ची 'हि कविता तर माझीच होती' कविता वाचली आणि त्याचं दु:खं जाणवलं.

 २. मला शंका आहे की इण्टरनेट प्रोव्हायडर लोकांना कंटेंट तयार करण्यासाठी पैसे देतात का ? कधी विचार केलाय, क्रिकेटची match संपायच्या आत एक जोक भराभर सगळीकडे पोचलेला असतो. कशामुळे? कुणीतरी हे करत असणार ना? असे कंटेंट पाठवून कुणाचाही फायदा होत नाही फक्त डेटा खर्च होतो. 

३. हे लोक सहसा टेक्स्ट च पाठवतात. मी अनेक वेळा माझ्या कवितांची इमेज पाठवली आहे पण ती पुढे जात नाही, कदाचित लोकांना जास्त देत खर्च करायचा नसतो त्यामुळे बहुतांशी फक्त टेक्स्ट पुढे पाठवतात. त्यामुळे जोक वगैरेही त्याच स्वरुपात असतात. आणि हो ते तुमच्या चुका अजिबात दुरुस्त करत नाहीत. फक्त नाव काढून आहे तसे पुढे पाठवतात. 

४. सामान्य लोकांना चांगले वाटले तर ते पुढे पाठवतात. त्यामुळे त्यांचा यात दोष मला वाटत नाही. उलट मला अनेक लोकांनी मेसेज करून सांगितले की अगं तुझी कविता मला आली होती फोरवर्ड, मी तुझे नाव टाकून पुढे पाठवली. (त्या सर्वांचे आभार. :) ) 

५. बरं हे फक्त Whats App वर राहत नाही. 'माझे पान', 'एक तर लाईक बनतोच' अशा अनेक फेसबुक पेजला कंटेंट हवा असतो. त्या पेजेस वर स्वत:चे असे काहीही नसते. नुसते लोकांचे साहित्य, चित्र तिथे चिकटवलेले असते. हळूहळू ते पसरले की यांची प्रसिद्धी होतेच. मी मध्ये 'माझे पान' वर पहात होते, अनेक दागिन्यांचे फोटो आहेत तिथे. बायका रोज लाईक करतात. कुणी किंमत विचारते. पण उत्तर मिळत नाही. कारण ते फक्त फोटो आहेत, बरेचदा ढापलेले. 

६. या फेसबुक पेजना अजून एक असते, त्यांना दुसऱ्याच्या गोष्टी शेअर करायच्या नसतात. माझी एक कविता मध्ये एका पेज वर मला दिसली. मी म्हणाले तुम्ही शेअर करा ना मूळ सोर्स कडून, तर त्यावर नकार आला. का तर आम्ही इमेज शेअर करत नाही. म्हणजे टेक्स्ट अजून कुणी कॉपी करून अजून पुढे पाठवायला तयार. 

७. या सगळ्यात ज्यांचे साहित्य आहे त्यांना अजिबात किंमत नसते. मी अनेक लेखही पाहिले आहेत. त्यांना कुणीही विचारत नाही की अरे याचा लेखक कोण आहे. 

एकूण काय, की तुम्ही एकतर लिहू नये, लिहिले तर कुठेही पोस्ट करू नये. अन केलेत तर त्याचे श्रेय तुम्हाला मिळेल अशी अजिबात अपेक्षा करू नये. शिवाय यात तुम्ही स्वत:ला खूप भारी समजता का असे लोकांना वाटायची शक्यता आहेच. पण आज तरीही हिम्मत करून हा लेख लिहितेय. कदाचित मला समदु:खी लोक मिळतील किंवा काही उत्तर मिळेल आणि काहीच नाही तर त्या चोरांपैकी कुणाला हा लेख मिळाला तर तेही तो पुढे पाठवतीलच निनावी. देव त्यांचं भलं करो. लवकरच एक कविता पोस्ट करणार आहे पण फक्त इमेज. :) बघू काय होते.

विद्या भुतकर.

https://www.facebook.com/VidyaBhutkar1/